Seweryn Tadeusz, pseud. konspiracyjne: Białowąs, Boryna, Socha (1894–1975), etnograf, artysta malarz i grafik, działacz ruchu ludowego, Okręgowy Delegat Rządu na Kraj w Krakowie, docent UJ, dyrektor Muz. Etnograficznego w Krakowie, profesor nadzwycz. Ur. 21 VIII w Żabnie (pow. Dąbrowa Tarnowska), był synem kierownika tamtejszej szkoły ludowej Wojciecha oraz Antoniny z Kwiecińskich.
W l. 1901–5 S. uczył się w szkole ludowej w Jeleśni koło Żywca, w r. 1905/6 w gimnazjum w Nowym Sączu, a od r. 1906/7 w IV Gimnazjum w Krakowie, gdzie w czerwcu 1913 zdał maturę. W l. 1913–17 studiował na Wydz. Filozoficznym UJ głównie historię sztuki, także filologię polską, filozofię; równocześnie kształcił się w ASP w Krakowie w zakresie malarstwa i grafiki pod kierunkiem Józefa Pankiewicza, Józefa Mehoffera, Wojciecha Weissa i Stanisława Dębickiego; dyplom uzyskał w r. 1918. Otrzymał wiele nagród konkursowych i wyróżnień na wystawach prac studenckich; w kwietniu 1917 obrazy S-a znalazły się na VI Wystawie Legionów Polskich w Warszawie, a w lipcu t. r. w Lublinie. W r. 1918 wystawił swe drzeworyty na wystawie Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej jako członek Strzelca wstąpił do tworzących się Legionów Polskich i odbył część kampanii jako szeregowiec I Brygady. Ze względów zdrowotnych został zwolniony ze służby, mimo to jednak wstąpił (1916) ponownie do Legionów. W związku z kryzysem przysięgowym i utworzeniem tzw. Polnische Wehrmacht, zdezerterował z tych oddziałów. Aresztowany przez żandarmerię austriacką, przebywał w obozie jeńców legionowych w Witkowicach koło Krakowa, skąd wcielono go do oddziałów saperskich i wysłano na front włoski. Po udanej ucieczce przedostał się do Król. Pol., pod przybranym nazwiskiem Maksymiliana Kuleszy uczył rysunków, historii i geografii w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Janowie Lubelskim (1918–19); należał wówczas do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Już wtedy ujawniły się zainteresowania etnograficzne i muzealnicze S-a, który w r. 1919 założył w Janowie Lubelskim muzeum regionalne.
Po zakończeniu wojny, już pod własnym nazwiskiem, S. objął posadę nauczyciela historii i geografii w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Chełmie. Jako ochotnik wziął udział w wojnie 1920 r.; sformował dwa szwadrony swych uczniów i wstąpił z nimi do partyzanckiego dywizjonu podjazdowego majora Feliksa Jaworskiego, walczącego w Lubelskiem i na Podlasiu. W l. 1921–9 uczył historii w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Tomaszowie Mazowieckim. Rozwinął wówczas znaczną aktywność naukową i pisarską. Zadebiutował artykułami głównie z dziedziny sztuki, rzemiosła artystycznego i etnografii na łamach krakowskich czasopism fachowych: w kwartalniku Muzeum Przemysłowego „Przemysł–Rzemiosło–Sztuka” (1922–4), miesięczniku „Rzeczy Piękne” (1925–9), a także w „Tygodniku Ilustrowanym”, „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (od r. 1925) oraz w jego dodatku „Kurierze Literacko-Naukowym” (od r. 1926). Był założycielem i redaktorem (1926–7) tygodnika regionalnego „Echo Mazowieckie”, który zasilał też własnymi artykułami. S. prowadził wówczas badania etnograficzne na terenie Łowickiego i Huculszczyzny (1922), Kaszub (1924), interesując się ludowym rzemiosłem (tkactwem, inkrustacjami w drzewie, kuśnierstwem, ceramiką) oraz sztuką, m. in. obrazami na szkle, drzeworytami i rzeźbą. Nawiązał wówczas kontakt z dyrektorem Muz. Etnograficznego w Krakowie Sewerynem Udzielą; inicjował i patronował badaniom terenowym swych uczniów, skupionych w kole krajoznawczym, gromadził eksponaty do Muzeum w Krakowie, a także do założonego dzięki swoim staraniom (1926) Muz. Regionalnego w Tomaszowie Mazowieckim. Później działało ono jako Muz. Polskiego Tow. Krajoznawczego, którego S. był od r. 1927 członkiem. W r. 1926 S. został współpracownikiem Komisji Etnograficznej PAU. W serii jej prac ukazała się publikacja zespołowa „Zamki drewniane przy drzwiach” (Kr. 1927) wykonana pod kierunkiem S-a przez jego uczniów.
Dzięki subwencjom uzyskanym z Min. WRiOP odbył S. podróże naukowe do Francji i Włoch (1923–4). Z Tomaszowa Mazowieckiego S. przeniósł się do Krakowa, gdzie jesienią 1929 objął posadę nauczyciela rysunków w I Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, a otrzymawszy zniżkę godzin, rozpoczął w t. r. pracę w kierowanym przez S. Udzielę Muz. Etnograficznym w Krakowie (od r. 1930 jako kustosz). Współpraca obu etnografów, Udzieli i S-a, przyniosła tej instytucji wiele korzyści: wzbogaciła znacznie zasób eksponatów, a dzięki zainicjowaniu serii „Wydawnictw Muzeum Etnograficznego w Krakowie” (Kr. 1928–37 nr 1–10), podniosła jej rangę naukową.
Na podstawie przyjętej jako rozprawa doktorska pracy Pokucka majolika ludowa (Kr. 1929), ocenionej wysoko przez promotora Jana Stanisława Bystronia, został S. promowany 25 III 1930 na doktora filozofii na UJ. Odtąd S. związał się trwale z krakowskim środowiskiem naukowym: poza Muz. Etnograficznym (w którym po śmierci Udzieli w r. 1937 został dyrektorem), działał w Komisji Etnograficznej PAU, początkowo jako zastępca sekretarza (1929–35), a następnie jako sekretarz (1935–52). W r. 1930 odbył podróże naukowe na Węgry, do Czechosłowacji i Jugosławii. Na podstawie uzyskanych materiałów z badań terenowych oraz zasobów krakowskiego Muz. Etnograficznego ogłosił liczne prace, jak: Hafty opoczyńskie („Lud” 1925), O Chrystusie frasobliwym. Figury–legendy– świątkarze (Kr. 1926), Krakowskie skrzynie malowane (Kr. 1928), Łowiectwo ludowe w Polsce („Lud Słowiański” Dział B, 1929–37), Parzenice góralskie (Kr. 1930), Podłażniki (Kr. 1932), Krakowskie klejnoty ludowe (Kr. 1935). Ówczesne zainteresowania badawcze S-a objęły także dziedzinę zwyczajów i obrzędów dorocznych (Z żywym kurkiem po dyngusie, Kr. 1928), gry, zabawy, wierzenia i literaturę ludową (O śpiewającym zbóju, „Lud” 1929; Twórczość chłopa pańszczyźnianego. Jan Rak z Husowa 1820–1909, „Przegl. Socjol.” 1938 i odb. W. 1939). Zainteresowania polską sztuką ludową poszerzył porównawczo o tereny Jugosławii, Niemiec, Łotwy, a nawet Chin („Rzeczy Piękne” 1930–2, „Kurier Literacko-Naukowy” 1933 nr 16). Wiele ciekawych i cennych materiałów zdobytych w penetracjach terenowych zreferował S. na posiedzeniach Komisji Etnograficznej PAU, ogłaszał również artykuły i przyczynki materiałowe w „Ludzie” (1929–37), „Ludzie Słowiańskim” (1931), w „Ziemi” (1930–38) i „Orlim Locie” (1931–9).
S. brał udział także w życiu plastycznym Krakowa: w r. 1929 wstąpił do (powstałego w r. 1925) Cechu Artystów Plastyków «Jednoróg», określając w Katalogu X Wystawy (Lwów 1928) jego założenia, uwydatnił nadrzędność wartości «koloru i formy», jakości plastycznej obrazu. W l. 1930–2 brał udział w jego wystawach malarskich we Lwowie, Krakowie, Łodzi, Bydgoszczy, Poznaniu, Warszawie. W r. 1932 w imieniu «Jednoroga» (wraz z Janem Hrynkowskim) podpisał protest przeciwko nie uwzględnieniu malarstwa członków Cechu na Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji. Następnie związał się z malarską Grupą «Dziesięciu» w Krakowie i uczestniczył (1933–9) w jej wystawach organizowanych wielokrotnie w Krakowie, a także trzykrotnie w Warszawie i raz w Cieszynie. Brał również udział w wystawach «Wojciech Weiss i jego uczniowie z lat 1890–1920» (Kraków, 15 IV 1934) oraz «Józef Mehoffer i jego uczniowie» (Kraków, 23 X 1938) i w Historycznej Wystawie Legionów Polskich w Muzeum Narodowym w Warszawie (5 VIII 1934), gdzie znalazły się jego autolitografie. Obrazy S-a były również wystawione na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Współczesnej w Brukseli (27 IV 1935). Był członkiem zwycz. Związku Polskich Artystów Plastyków i współredaktorem jego organu, miesięcznika „Głos Plastyków”, wydawanego w Krakowie (1931–2). Na tematy plastyczne, organizacji życia artystycznego i wystawiennictwa dzieł sztuki pisał wiele w krakowskim „Naprzodzie” (1929–34) oraz w miesięczniku „Sztuki Piękne” (1933–4). Od r. 1930 był członkiem Tow. Miłośników Książki w Krakowie.
Społeczne i naukowe związki z polską wsią zadecydowały o orientacji politycznej S-a: od r. 1931 był członkiem Stronnictwa Ludowego, a w r. 1937 wstąpił do Zrzeszenia Inteligencji Ludowej i Przyjaciół Wsi w Krakowie, którego prezesem był Franciszek Bujak. S. wygłaszał odczyty w Kole Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej UJ oraz w Domu Ludowym «Wisła» w Krakowie. W początku czerwca 1939 habilitował się na Wydz. Filozoficznym Uniw. Pozn. w zakresie etnografii i etnologii ze szczególnym uwzględnieniem sztuki ludowej na podstawie pracy Polskie malarstwo ludowe (Kr. 1937) oraz całokształtu dorobku naukowego, liczącego wówczas ponad 300 pozycji. Opiekunem przewodu habilitacyjnego S-a był profesor Uniw. Pozn. Eugeniusz Frankowski. Zatwierdzenie habilitacji przez Senat Uniw. Pozn. nastąpiło jeszcze w końcu czerwca; wydaniu aprobaty ze strony Min. WRiOP przeszkodził wybuch drugiej wojny światowej.
Zmobilizowany w sierpniu 1939, S. dotarł wraz wojskiem do Lwowa i pozostawał tam do października t. r. Wróciwszy do Krakowa, wstąpił w końcu października do siatki sabotażowo-dywersyjnej organizacji «Orła Białego», kierowanej w Krakowie przez Albina Hausnera («Dornbacha») i został zaprzysiężony jako «Socha». Grupa Dornbacha (od marca 1940 wcielona do Związku Walki Zbrojnej ) prowadziła akcje w mieście i pow. krakowskim, działała także w sąsiednich powiatach (olkuskim, bocheńskim i wadowickim). S. wszedł wówczas także do podziemnego ruchu ludowego «Roch» (używał w nim pseud.: Białowąs i Boryna) i należał do jego Okręgowej Komisji Oświatowej.
Po dekonspiracji grupy Dornbacha w lutym 1941 S. zdołał zbiec (19 III t. r.) z rąk gestapowców w momencie aresztowania w swym mieszkaniu przy ul. Felicjanek. Odtąd już aż do końca okupacji prowadził konspiracyjny tryb życia: zmieniał często miejsca zamieszkania i ukrywał się, posługiwał się dokumentami na nazwisko Bronisława Kozłowskiego, rzekomego magazyniera firmy «Spectrum» w Krakowie. Własne rękopisy i materiały naukowe zdołał umieścić w magazynach Spółdzielni Nauczycielskiej «Szkolnica» w Krakowie. Nadal współpracował z kierownictwem «Rocha» i Komendą Okręgu VI Batalionów Chłopskich (BCh). W 2. poł. 1941 r. prowadził wraz z Janem Mazurkiem («Wojnarem») zorganizowane przez ludowców tzw. Biuro Dokumentów, podrabianych dla celów legalizacji osób biorących udział w konspiracji. Przez władze «Rocha» S. został wysunięty w końcu 1941 r. na stanowisko kierownika Okręgowego Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC), które tworzyło sieć komórek tej organizacji w Krakowie i w Okręgu Krakowskim z ramienia Delegatury Rządu RP na Kraj. Zarządzeniem Pełnomocnika Rządu na Kraj z 18 VI 1943 KWC zostało przekształcone w Okręgowe Kierownictwo Oporu Społecznego (KOS), którego kierownikiem był S., a jednocześnie powstało Okręgowe Kierownictwo Walki Podziemnej (KWP), skupiające władze zarówno pionu cywilnego (Delegatury), jak i wojskowego (Armii Krajowej ). S. jako kierownik KOS wszedł do sztabu KWP i kierował walką cywilną w okręgu krakowskim prowadzoną przez organizacje społeczne i stronnictwa polityczne. Z polecenia Okręgowego Delegata Rządu RP na Kraj Jana Jakóbca, S. tworzył Cywilne Sądy Specjalne (CSS), Komisje Sądowe i placówki Ekspozytury Śledczej; został też wysunięty przez władze podziemne na prokuratora CSS i pełnił te obowiązki aż do końca okupacji niemieckiej. Kierował nadto akcjami sabotażu gospodarczego (jak m. in. nie oddawanie kontyngentów na wsiach) oraz propagandowymi. W lipcu 1941 z inicjatywy S-a Drukarnia UJ wydała niemiecką ulotkę adresowaną do żołnierzy Wehrmachtu, wzywającą do dezercji w czasie kampanii na froncie wschodnim. S. był również autorem wielu odezw i ulotek, redaktorem strony ogłoszeniowej fałszywego „Gońca Krakowskiego” (1943 nr 282), piętnującej działalność okupantów niemieckich w Polsce, współredaktorem (styczeń 1944 – styczeń 1945) pisma „Wiadomości Kobiece”, organu Ludowego Związku Kobiet, a także „Kuriera Powszechnego”, organu Delegatury.
Obok funkcji kierownika KOS w Okręgowej Delegaturze Rządu S. piastował funkcję zastępcy Okręgowego Delegata Rządu i dyrektora Biura Delegatury w Krakowie. Z ramienia Okręgowego Delegata występował jako kierownik wywiadu, członek Komisji Badania Zbrodni Niemieckich, łącznik (przy pomocy własnej krótkofalowej radiostacji) z rządem polskim w Londynie i jego przedstawicielami w kraju, jako kontroler prasy podziemnej i tajnych organizacji społecznych, wreszcie dysponent funduszów dla wszystkich agend Okręgowej Delegatury, a w tym także dla oddziałów zbrojnych. W sprawach walki zbrojnej, jako kierownik KOS, pozostawał w częstych kontaktach z komendantem Okręgu AK płk. Józefem Spychalskim («Lutym») oraz Okręgu BCh Narcyzem Wiatrem («Zawojną»). Z racji pełnionych funkcji współpracował również z konspiracyjnymi władzami UJ i z Tajnym Okręgowym Biurem Szkolnym w Krakowie. Z ramienia KWC i ruchu ludowego S. wszedł (w marcu 1943) w skład Okręgowej Rady Pomocy Żydom w Krakowie (krypt. Żegota); był członkiem jej Komisji Rewizyjnej. Funkcje S-a z ramienia KOS i Żegoty obejmowały: dostarczanie potrzebującym dokumentów i zasiłków pieniężnych, ich przerzuty na Węgry, zwalczanie konfidentów polskich i żydowskich, pomoc w przekazywaniu drogą radiową komunikatów za granicę o prześladowaniach Żydów.
Dn. 18 I 1945 S. rozwiązał agendy KOS i CSS, Komisje Sądzące, egzekutywę wyroków i wywiad, a następnie powiadomił o tym woj. krakowskiego Adama Ostrowskiego, władze polityczne i bezpieczeństwa. Mimo to 15 III 1945 NKWD aresztowało delegata J. Jakóbca, a 17 IV w lokalu Delegatury przy pl. Matejki 10 zostali aresztowani: S., który po uwięzieniu Jakóbca był faktycznym Okręgowym Delegatem Rządu w Krakowie, jego zastępca Stefan Rzeźnik, kierownik Kancelarii Władysław Zaremba, powiatowy delegat na Miechów Stanisław Latała oraz przybyły wówczas z Warszawy, dyrektor Dep. Spraw Wewnętrznych Głównej Delegatury Leopold Rutkowski. Aresztowani zostali przekazani władzom sowieckim w Krakowie, które prowadziły śledztwo. S. był więziony przez blisko trzy miesiące w piwnicach Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy pl. Inwalidów w Krakowie, a następnie bez sądu zwolniony. We wrześniu t. r. wziął udział w akcji ujawniania oddziałów AK (do niej należały BCh) i struktur podziemnych podległych Delegaturze Rządu RP na Kraj.
Zakończywszy okres życia konspiracyjnego, S. z energią (pomimo złego stanu zdrowia) powrócił do przerwanej pracy zawodowej i naukowej. Po wojnie ogłosił ponad 150 prac, w tym wiele o charakterze sumującym czy teoretycznie uogólniającym badania wcześniejsze. Przede wszystkim rozpoczął zabiegi na wiosnę 1945 o przeniesienie swej habilitacji na UJ, co poparła w pełni Rada Wydz. Humanistycznego. Przeszkodą okazał się brak formalnego zatwierdzenia ze strony Min. WRiOP w lecie 1939. Dzięki staraniom w Min. Oświaty uzyskał jedynie ustne zapewnienie dyrektora departamentu Stanisława Arnolda (z końca sierpnia 1945), że sprawę można uznać za załatwioną pozytywnie. Wobec tego od 1 IV 1946 podjął zajęcia w charakterze docenta kontraktowego i pełnił je do 31 VIII 1947. Objęły one wykłady i ćwiczenia w Seminarium (dawnej Katedrze) Socjologii i Etnologii UJ kierowanym przez Kazimierza Dobrowolskiego, poświęcone malarstwu, grafice i rzeźbie ludowej w Polsce, metodologii badań plastyki ludowej oraz ćwiczenia z metod badania sztuki ludowej. Formalne zatwierdzenie habilitacji poznańskiej z r. 1939 nastąpiło po wielu monitach ze strony władz UJ dopiero 27 VII 1947; S. wszakże nie podjął już zajęć dydaktycznych na UJ, kontynuował je jedynie w formie prac zleconych w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej (1949).
S. skoncentrował się wówczas na pracy muzealnej, aktywności w PAU, w której (5 VI 1948) został wybrany na członka korespondenta Wydz. Filologicznego, a także organizacyjno-naukowej w Zarządzie Głównym Polskiego Tow. Ludoznawczego (PTL) (1946–61), w l. 1956–61 jako prezesa (od r. 1972 członka honorowego). S. należał też do Zarządu Oddziału Polskiego Tow. Krajoznawczego (1946–50) i Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki (od r. 1952) w Krakowie, był współredaktorem organu PTL „Lud” (1946–61), a także członkiem Komitetów redakcyjnych „Atlasu Polskich Strojów Ludowych” (1949–61) oraz „Polskiej Sztuki Ludowej” (1957–67) i „Literatury Ludowej” (1957–66). Decyzją Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej Kadr Naukowych z 22 X 1954 otrzymał tytuł profesora nadzwycz.
Pierwsze lata po wojnie poświęcił S. głównie staraniom o pozyskanie odpowiedniego lokalu dla zbiorów Muz. Etnograficznego w Krakowie, usuniętych przez Niemców z zajmowanych dotąd pomieszczeń na Wawelu i złożonych w skrzyniach w tymczasowym pomieszczeniu koszar wojskowych przy ul. Warszawskiej. Dopiero w r. 1948 decyzją władz miasta przyznano na cele muzealne gmach starego ratusza na Kazimierzu. Zdobycie lokali zastępczych dla jego użytkowników, remont kapitalny i przebudowa na cele Muzeum, stopniowa adaptacja wnętrz, wymagały ogromnego wysiłku ze strony S-a jako dyrektora. W dn. 3 VI 1951 Muzeum zostało udostępnione zwiedzającym w części parterowej, a dwa pozostałe piętra sukcesywnie dostosowywano do ekspozycji zbiorów. Jej koncepcja (ukazanie miejsca i roli kultury ludowej w historycznym rozwoju społeczeństwa) była całkowicie nowatorska, dzięki niej Muzeum stało się placówką na bardzo wysokim poziomie naukowym. S. ogłosił wówczas przewodniki po zbiorach Muzeum: Izby wiejskie i warsztaty przemysłu ludowego (Kr. 1952), Ludowa kultura materialna (wraz ze Zdzisławem Szewczykiem i Marią Woleńską, Kr. 1954) oraz studium Metody ekspozycji i struktura ideologiczna muzeum etnograficznego („Lud” 1957 [1959]). Wiele uwagi poświęcał także sprawom konserwacji zbiorów (Konserwacja okazów etnograficznych, a także artykuły w „Ochronie Zabytków” 1948–51 i „Polskiej Sztuce Ludowej” 1949–61). Urządzona wówczas przez niego w r. 1948 w Pałacu Sztuki TPSP w Krakowie wystawa «Sztuka ludowa w Polsce» przyjęta została jako rewelacja artystyczna. Zorganizował w r. 1954 Ogólnopolską wystawę sztuki ludowej w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, a także wiele mniejszych wystaw objazdowych, jak historii wsi polskiej, przeobrażeń współczesnych w sztuce ludowej, sztuce ludu krakowskiego i in.
S. skupił wokół siebie zespół ambitnych pracowników, oddanych idei stworzenia z Muzeum także placówki badawczo-naukowej. Dzięki temu mógł od r. 1948 rozpocząć badania terenowe, w których obok kierowania całością, sam zajął się odtworzeniem dawnego stroju ludowego na Dolnym Śląsku (Strój dolnośląski, L. 1950), a kontynuując badania S. Udzieli nad strojem krakowskim, opracował Strój Krakowiaków wschodnich (Wr. 1960) – obie pozycje wydane w serii „Atlasu Polskich Strojów Ludowych”. S. był (1945–9) działaczem Związku Muzeów w Polsce i powołał do życia (1948) jego organ „Kwartalnik Muzealny”; do r. 1949 był jego redaktorem. Z ramienia Związku zorganizował w Krakowie (2–12 IV 1948) ogólnopolski kurs muzeologiczny dla pracowników muzeów regionalnych.
W pierwszych latach powojennych S. podjął nową w swym dorobku problematykę genezy kultury, także ludowej (Kryterium wzorców w badaniu pierwocin kultury, „Spraw. PAU” 1945 nr 2; W nauce u zwierząt, „Lud” 1946). Tematykę tę ujmował później w formie haseł w „Słowniku Starożytności Słowiańskich” (Wr. 1961–7 I–III), w którym był (od r. 1957) redaktorem działu etnograficznego. Kontynuował również wcześniejsze badania nad sztuką ludową, głównie grafiką i rzeźbą, poszerzając zakres tematyczny swych prac i dając im głębszą podstawę teoretyczną (Ikonografia etnograficzna, „Lud” 1947–54, Rozdroża sztuki ludowej, W. 1948, Zakres przedmiotowy sztuki ludowej, „Pol. Sztuka Ludowa” 1954 nr 5, Ludowa świecka rzeźba monumentalna, tamże 1955 nr 2, Staropolska grafika ludowa, W. 1956, Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce, W. 1958, Polskie zabawki ludowe, W. 1960, Metoda ikonograficzna w etnografii polskiej, „Łódz. Studia Etnogr.” 1967, Rola drzeworytu ludowego w polskiej kulturze ludowej, Kr. 1970), a także nad łowiectwem ludowym („Prace i Mater. Etnogr.” 1954 z. 1, „Lud” 1960, „Roczn. Muz. Etnogr. w Kr.” 1966, „Prace i Mater. Muz. Archeol. i Etnogr. w Ł.”, S. Etnogr., Nr 13: 1969). Do dawnych badań S-a częściowo nawiązywała także praca Technicy i wynalazcy ludowi (W. 1961), której wersja angielska (Folk technicians and inventors, W. 1976) ukazała się już pośmiertnie. Nowatorskim było ukazanie pełnego dorobku rzeźbiarza oraz gawędziarza ludowego, odkrytego w r. 1934 Andrzeja Wawry (Jędrzeja Wowry), w rozprawie Żywot i dzieło powsinogi beskidzkiego Jędrzeja Wawry („Pol. Sztuka Ludowa” 1956 nr 3) oraz w monografii Świątkarz powsinoga (W. 1963). Już pośmiertnie ukazały się spisane przez S-a „Gawędy” Wawry („Teatr” 1976 nr 21), które doczekały się później realizacji teatralnej i telewizyjnej w wykonaniu Wojciecha Siemiona. Nadal zajmował się problemami muzealnictwa, zwłaszcza konserwacją zabytków muzealniczych. Związany ściśle z krakowskim środowiskiem naukowym i artystycznym, uwzględniał też w swych badaniach tematykę zwyczajów i tradycji lokalnych (Tradycje i zwyczaje krakowskie, Kr. 1961), zasiadał jako wieloletni juror dorocznych konkursów na najpiękniejszą szopkę krakowską (1937–8, 1947–70).
Odrębną dziedziną powojennej aktywności pisarskiej S-a były relacje i wspomnienia, a potem źródłowe rozprawy o działalności konspiracyjnej w latach okupacji. Ogłaszał je w krakowskiej prasie: „Echu Krakowa” (1946 nr 98–102), „Wieściach” (1960–3), „Życiu Literackim” (1961), a następnie w numerach „Przeglądu Lekarskiego” poświęconych zagadnieniom medycznym okresu okupacji (1965–70). Od r. 1948 S. brał udział w pracach Zarządu TPSP w Krakowie, którego wiceprezesem został w r. 1959 (od r. 1964 był członkiem honorowym). W l. 1948–56 wystawiał swe obrazy w Pałacu Sztuki TPSP w Krakowie. W l. 1945–7 był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego, od r. 1958 Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). Należał do Związku Uczestników Walki o Wolność i Demokrację (1945–9), a następnie ZBoWiD, w którym działał w Radzie Naczelnej oraz w Zarządzie Okręgu w Krakowie, reprezentując środowisko BCh. W l. 1959–64 był przewodniczącym Komisji Historycznej przy Wojewódzkim Komitecie ZSL. W dn. 29 IV 1968 został powołany przez Min. Sprawiedliwości w skład Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. S. był wiceprezesem Tow. Przyjaźni Polsko-Jugosłowiańskiej w Krakowie (1945–8). Miał stopień wojskowy majora rezerwy. Dn. 1 VI 1965 S. przeszedł w Muz. Etnograficznym w Krakowie w stan spoczynku, uzyskując emeryturę zasłużonych dla kultury polskiej. Nie zerwał wszakże kontaktów z tą placówką, służył doradą naukową, w l. 1966–75 wchodził w skład komitetu redakcyjnego „Rocznika Muzeum Etnograficznego w Krakowie” (T. 1–6: 1966–76); niedługo przed śmiercią zamieścił w nim rozprawę Historyczne rodowody niektórych polskich strojów ludowych (1974). S. zmarł 17 I 1975 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności, Krzyżem Grunwaldu III kl., Krzyżem Partyzanckim oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Polski Odrodzonej.
S. był żonaty (od r. 1923) z Teresą Sobolewską (zm. 1980), z którą miał dwie córki: aktorkę Annę (przybrała nazwisko sceniczne Sobolewska) oraz Barbarę, zamężną Kulisiewiczową.
W dwudziestolecie śmierci S-a (17 I 1995) Muz. Etnograficzne w Krakowie, Komisja Etnograficzna Oddziału PAN w Krakowie oraz Oddział Krakowski Polskiego Tow. Ludoznawczego, zorganizowały uroczyste spotkanie z udziałem rodziny. Imieniem S-a została nazwana jedna z ulic Krakowa.

Bystroń, Bibliogr. etnografii; Hahn W., Bibliografia bibliografij polskich, Wyd. 3, Wr. 1966; Hlebowicz A., Bibliografia etnografii polskiej za lata 1926–1933, Ł. 1993; Indeks Ludu T. 1–39, Oprac. J. Gajek i Z. Malewska, P. 1954 („Lud” T. 40); Karpińska G. E., Niewiadomska M., Bibliografia zawartości „Ludu” za lata 1895–1985, Wr. 1988; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Oprac. S. Mikucki, Kr. 1948 I; toż… 1947–1952, Oprac. Z. Dydówna, B. Schnaydrowa i R. Żurkowa, Kr. 1973 III; Niewiadomska M., Bibliografia etnografii polskiej za lata 1976–1985, Wr. 1989; Pol. Bibliogr. Sztuki; Skrzypek J., Bibliografia pamiętników polskich do 1964 r., Wr. 1976; Węgrzynowicz L., Indeks treści etnograficznej miesięcznika „Orli Lot” z lat 1920–1950, Wr. 1958; Witkiewicz K., Bibliografia druków Miejskiego Muzeum Przemysłowego w Krakowie 1868–1928, Kr. 1929; Literatura pol. Enc., II (R. Górski); Radwańska-Paryska Z., Paryski Z., Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin 1995; Biogramy uczonych pol.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, W. 1989 (fot.); Słown. folkloru pol.; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Arczyński M., Balcerak W., Kryptonim „Żegota”, W. 1979; Bąk J., Semper in altum, Kr. 1976; Bieńkowski W., Badania etnograficzne Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie oraz Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, „Lud” T. 51: 1966 [1967] cz. 1 s. 77–9; tenże, Etnografia, w: Polska Akademia Umiejętności 1871–1952. Nauki humanistyczne i społeczne. Materiały sesji jubileuszowej Kraków, 3–4 V 1973, Red. E. Rostworowski, Wr. 1974; Bratko J., Gestapowcy, Kr. 1985; Dąbrowa-Kostka S., W okupowanym Krakowie 6.IX.1939–18.I.1945, W. 1972; Dekowski J. P., Tadeusz Seweryn w Tomaszowie Mazowieckim, „Łódz. Studia Etnogr.” T. 11: 1977 s. 125–8 (fot.); Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol.; Dubowik T., Łopuszański B., Prof. dr Tadeusz Seweryn (1894–1975), „Roczn. Muz. Etnogr. w Kr.” T. 6: 1976 s. 7–14 (fot., bibliogr. prac za l. 1922–75); Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939–1945, W. 1984 (fot.); taż, Stanisław Mierzwa „Słomka” na tle swoich czasów, Wierzchosławice 1994 (fot. zbiór.); Fryś-Pietraszkowa E., Kunczyńska-Iracka A., Pokropek M., Sztuka ludowa w Polsce, W. 1988; Gawęda S., Uniwersytet Jagielloński w okresie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Kr. 1979; Gondek L., Polska karząca 1939–1945, W. 1988; Historia etnografii polskiej, Pod red. M. Terleckiej, Wr. 1973; Kraków w czasie II wojny światowej, Kr. 1992 s. 67, 72–3, 100–1; Kronika Krakowa 1975, Red. J. Pociecha, M. Sikora, Kr. 1978; Kutrzebianka A., Rozwój badań etnograficznych Ziemi Krakowskiej, „Lud” T. 39: 1948–1951 [1952] s. 597–9; taż, Rozwój etnografii i etnologii w Polsce, Kr. 1949 s. 40; Lewandowska S., Kryptonim „Legalizacja” 1939–1945, W. 1984; Łopuszański B., Prof. dr Tadeusz Seweryn (1894–1975), „Pol. Sztuka Lud.” R. 30: 1976 nr 1 s. 57–8 (fot.); tenże, Tadeusz Seweryn (1894–1975), „Etnografia Pol.” T. 20: 1976 s. 17 24 (fot.); tenże, Tadeusz Seweryn (1894–1975), „Lud” T. 60: 1976 s. 355–63 (fot., bibliogr. prac etnogr. za l. 1924–74); Malicki L., Muzeum Etnograficzne w Krakowie, „Lud” T. 42: 1955 [1956] cz. 2 s. 830–43; Marcinkowski J., Fitowa A., Ruch ludowy w Małopolsce i na Śląsku 1939–1945, W. 1987; Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP–ZWZ–AK 1939–1945, W. 1987; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Polskie życie artystyczne w latach 1945–1960, Pod red. A. Wojciechowskiego, Wr. 1992; Willaume M., Humaniści polscy nad Sekwaną w latach 1919–1939, L. 1989 s. 147; Wroński T., Konkursy szopek krakowskich, Kr. 1973 (fot.); tenże, Kronika okupowanego Krakowa, Kr. 1974 (fot.); – Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej, Wyd. 2 rozszerzone, Kr. 1969; Broniewski S., Przez sitko mikrofonu, Wr. 1965; Cyganeria i polityka, Red. K. Bidakowski, W. 1964; Dobrowolski S. W., Memuary pacyfisty, Kr. 1989 (fot.); Dynamit. Z dziejów oporu w Polsce południowej, Kr. 1967 cz. 2 (fot.); Furman T., Moje wspomnienia, „Roczn. Kom. Nauk Pedagog. PAN” T. 15: 1973 s. 132–8; Geppert E., List otwarty do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, „Głos Plastyka” 1932 nr 11/12 s. 151; Kamiński S., Drukarnie konspiracyjne, w: Silva Rerum. Series nova, Kr. 1981 s. 186–7; Koźniewski K., Zamknięte koła, Wyd. 2, Kr. 1985; Mariańscy M. M., Wśród przyjaciół i wrogów, Kr. 1988 s. 96–7, 103–4; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; Ne cedat Academia, Kr. 1975; Seweryn T., Listy do Seweryna Udzieli, Oprac. A. Jacher-Tyszkowa, „Roczn. Muz. Etnogr. w Kr.” T. 10: 1991 s. 149–50; Spis wykładów UJ w Krakowie r. akad. 1946/47, Kr. 1946 s. 65; Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazjum Wyższego w Nowym Sączu za r. szk. 1906, Nowy Sącz 1906; VI–XII Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazjum IV w Krakowie za r. szk. 1907–1912/13, Kr. 1907–13; W trzecią rocznicę zagłady ghetta w Krakowie, Kr. 1946; – „Dzien. Pol.” 1981 nr 4 (nekrolog żony S-a); „Roczn. PAU” za l. 1947–52 [1954] s. XXIII–XXIV; – Nekrologi z r. 1975: „Dzien. Pol.” nr 17 s. 2, nr 18 s. 4, nr 19 s. 8, nr 23 s. 4, „Echo Krakowa” nr 17 s. 2, „Wieści” nr 4 s. 4 (fot. J. Marcinkowski); – Arch. Muz. Etnogr. w Kr.: Akta personalne S-a, B–50/A; Arch. UJ: rkp. WF II 373–383 (katalogi studentów 1913–18), WF II 478: Wydz. Human. 36, S III–246 (akta osobowe S-a).
Wiesław Bieńkowski